ಬಸವಣ್ಣನವರನ್ನು (1131-1196) ಬಸವೇಶ್ವರ ಮತ್ತು ಬಸವ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ, ಕವಿ, ಶಿವ-ಕೇಂದ್ರಿತ ಭಕ್ತಿ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ ಲಿಂಗಾಯತ ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಕ ಮತ್ತು ಕಲ್ಯಾಣಿ ಚಾಲುಕ್ಯ/ಕಲಚೂರಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ಶೈವ ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಕ. ಬಸವ ಎರಡೂ ರಾಜವಂಶಗಳ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ 2ನೇ ರಾಜ ಬಿಜ್ಜಳರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಪ್ರಭಾವದ ಉತ್ತುಂಗವನ್ನು ತಲುಪಿತ್ತು.
ಬಸವಣ್ಣನವರು ತಮ್ಮ ಕಾವ್ಯದ ಮೂಲಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಗೃತಿಯನ್ನು ಹರಡಿದರು, ಇದನ್ನು ವಚನಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವರು ಲಿಂಗ, ಸಾಮಾಜಿಕ ತಾರತಮ್ಯ, ಮೂಢನಂಬಿಕೆಯ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಲಿಂಗದ ಚಿತ್ರವಿರುವ ಇಷ್ಟಲಿಂಗ ಹಾರವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು, ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಅವರ ಜನ್ಮವನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ, ಒಬ್ಬರ ಭಕ್ತಿ ಶಿವನಿಗೆ ನಿರಂತರ ಜ್ಞಾಪನೆಯಾಗಲು ಅಹಿಂಸೆಯು ಪ್ರಬಲ ಪ್ರವರ್ತಕವಾಗಿದೆ. ಅವರು ಮಾನವ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿ ಬಲಿಗಳನ್ನು ಖಂಡಿಸಿದರು, ಅವರ ರಾಜ್ಯ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಅನುಭವ ಮಂಟಪದಂತಹ ಹೊಸ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು, (ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅನುಭವದ ಸಭಾಂಗಣ) ಇದು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಪಂಚಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಲು ಎಲ್ಲಾ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಪುರುಷರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸಿತು.
ಹಲವು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ದಂತಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಹಗಿಯೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಪಠ್ಯಗಳು ಬಸವಣ್ಣನನ್ನು ಲಿಂಗಾಯತ ಸ್ಥಾಪಕ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಕಲಚೂರಿ ಶಾಸನಗಳಂತಹ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುವ ಆಧುನಿಕ ಪಾಂಡಿತ್ಯವು ಈಗಾಗಲೇ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸಿ ಪರಿಷ್ಕರಿಸಿದ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿ ತುಂಬಿದ ಕವಿ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ಬಸವಣ್ಣ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಕನ್ನಡ ಕವಿ ಹರಿಹರ (1180) ರ ಬಸವರಾಜದೇವರ ರಗಳೆ ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಕನ ಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಆರಂಭಿಕ ದಾಖಲೆಯಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಲೇಖಕರ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಇದನ್ನು ಪ್ರಮುಖವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಸವಣ್ಣನ ಜೀವನ ಮತ್ತು ವಿಚಾರಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಖಾತೆಯನ್ನು 13 ನೇ ಶತಮಾನದ ಪವಿತ್ರ ತೆಲುಗು ಪಠ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಸವಣ್ಣನ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಅವರನ್ನು ಭಕ್ತಿಭಂಡಾರಿ ಮತ್ತು ಬಸವಣ್ಣ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
●ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ:- ಉತ್ತರ ಭಾಗದ ಬಸವನ ಬಾಗೇವಾಡಿ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ ಶಿವನಿಗೆ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಕನ್ನಡ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕುಟುಂಬದ ಮಾದರಸ ಮತ್ತು ಮಾದಲಾಂಬಿಕೆಯ ಮಗನಾಗಿ ಬಸವಣ್ಣನವರು ಜನಿಸಿದರು. ಅವರನ್ನು ಬಸವ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು, ಇದು ನಂದಿ ಬುಲ್ (ಶಿವನ ವಾಹಕ) ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಶೈವ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ವೃಷಭದ ಕನ್ನಡ ರೂಪವಾಗಿದೆ.
ಬಸವ ಬೆಳೆದದ್ದು ಕೂಡಲಸಂಗಮದಲ್ಲಿ, ಕೃಷ್ಣಾ ಮತ್ತು ಅದರ ಉಪನದಿ ಮಲಪ್ರಭಾ ನದಿಗಳ ದಡದ ಬಳಿ, ಬಸವ ಹನ್ನೆರಡು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಕೂಡಲಸಂಗಮ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿರುವ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು, ಬಸವಣ್ಣನು ತನ್ನ ತಾಯಿಯ ಕಡೆಯ ಸೋದರ ಸಂಬಂಧಿ ಗಂಗಾಂಬಿಕೆಯನ್ನು ವಿವಾಹವಾದನು. ಆಕೆಯ ತಂದೆ ಕಲಚೂರಿ ರಾಜ ಬಿಜ್ಜಳನ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದರು, ಅವರು ರಾಜನ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಲೆಕ್ಕಪರಿಶೋಧಕರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅವನ ತಾಯಿಯ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ತೀರಿಕೊಂಡಾಗ, ರಾಜನು ಅವನನ್ನು ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಲು ಆಹ್ವಾನಿಸಿದನು.
● ಅನುಭವ ಮಂಟಪ:- ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ, ಶೈವ ಧರ್ಮವನ್ನು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸುವ, ಜಂಗಮರು ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ತಪಸ್ವಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಚಳವಳಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು, ಅವರು 12 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ನವೀನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಅನುಭವ ಮಂಟಪ ಎಂಬುದು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಜೀವನದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ, ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಲು ದೂರದ ದೇಶಗಳಿಂದ ಜೀವನದ ವಿವಿಧ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಪುರುಷರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿತ್ತು. ಬಸವಣ್ಣನವರ ಅನುಭವ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಲಿಂಗಗಳ ಸಮಾಜದ ಯಾವುದೇ ಸದಸ್ಯರು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ವಿಚಾರಗಳ ಸಭೆ ಮತ್ತು ಚರ್ಚೆಗಾಗಿ ಸಭಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಿಸಬಹುದಾಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿ ಶಿವನ ಉತ್ಕಟ ಭಕ್ತರು ತಮ್ಮ ಸಾಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಹಂಚಿಕೊಂಡರು. ಅವರು ಆಚರಣೆಗಳು, ದ್ವಂದ್ವತೆ ಮತ್ತು ದೇವರ ಬಾಹ್ಯೀಕರಣವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದರು ಮತ್ತು ನಿಜವಾದ ದೇವರು “ಸ್ವಯಂ ಜನ್ಮತಃ” ಎಂದು ಹೇಳಿದರು.
● ಕಾಯಕವೇ ಕೈಲಾಸ:- ಬಸವಣ್ಣನವರು ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಕವನ ರಚಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಹರಡಿದರು. ಅವರ ಬೋಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಶ್ಲೋಕಗಳಾದ ಕಾಯಕವೇ ಕೈಲಾಸ (ಕೆಲಸವು ಕೈಲಾಸಕ್ಕೆ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ, ಅಥವಾ ಕೆಲಸವೇ ಪೂಜೆ) ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು. ವೀರಶೈವ ಲಿಂಗಾಯತ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಪೂಜನೀಯವಾಗಿರುವ ಬಸವಣ್ಣನವರಿಗೆ ಹಲವಾರು ಕೃತಿಗಳು ಸಲ್ಲುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಷಟ್ -ಸ್ಥಳ-ವಚನ (ಮೋಕ್ಷದ ಆರು ಹಂತಗಳ ಪ್ರವಚನಗಳು), ಕಾಲ-ಜ್ಞಾನ-ವಚನ (ಭವಿಷ್ಯದ ಮುನ್ಸೂಚನೆಗಳು), ಮಂತ್ರ-ಗೋಪ್ಯ , ಘಟಚಕ್ರ-ವಚನ ಮತ್ತು ರಾಜ-ಯೋಗ-ವಚನಗಳಂತಹ ವಿವಿಧ ವಚನಗಳು ಸೇರಿವೆ.
● ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ:- ಬಸವಣ್ಣ ಶೈವ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ, ನಾಯಕರಾಗಿ ಅವರು ವೀರಶೈವಗಳು ಅಥವಾ “ಶಿವನ ಉತ್ಕಟ, ವೀರ ಆರಾಧಕರು” ಎಂಬ ಹೊಸ ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದರು. ಬಸವ ನಿರಂತರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಆಳವಾದ ಜ್ಞಾನದ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ಒತ್ತಿಹೇಳಿದರು. ಅವರು ಎಲ್ಲಾ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಚರ್ಚೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯಾದ ಕನ್ನಡದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. ಅವರ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವು ಒಬ್ಬರ ಸ್ವಂತ ದೇಹ ಮತ್ತು ಆತ್ಮವನ್ನು ದೇವಾಲಯವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸುವುದರ ಸುತ್ತ ಸುತ್ತುತ್ತದೆ, ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಮಾಡುವ ಬದಲು, ನಮ್ಮ ದೇಹವೇ ದೇವಾಲಯ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳು ಗುರು (ಶಿಕ್ಷಕ), ಲಿಂಗ (ಶಿವನ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಚಿಹ್ನೆ) ಮತ್ತು ಜಂಗಮ (ನಿರಂತರವಾಗಿ ಚಲಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಕಲಿಯುವುದು) ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು.
● ಪರಂಪರೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವ:- ಕಲಚೂರಿ ಶಾಸನಗಳಂತಹ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುರಾವೆಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುವ ಆಧುನಿಕ ಪಾಂಡಿತ್ಯವು ಈಗಾಗಲೇ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸಿದ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿ ತುಂಬಿದ 12 ನೇ ಶತಮಾನದ ಕವಿ-ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನಿ ಬಸವಣ್ಣ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಅವರು ರೂಪಿಸಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ ಸಮುದಾಯವನ್ನು ಶರಣರು ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಈ ಸಮುದಾಯವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಅವರು ಭಾರತದ ಇತರ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಸಾಗರೋತ್ತರಕ್ಕೆ ವಲಸೆ ಹೋಗಿದ್ದಾರೆ. 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಮೈಕೆಲ್ ಅಂದಾಜಿನ ಪ್ರಕಾರ “ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಆರನೇ ಒಂದು ಭಾಗ ಅಥವಾ ಸುಮಾರು 10 ಮಿಲಿಯನ್ ಜನರು ವೀರಶೈವ ಲಿಂಗಾಯತ ಅಥವಾ ಬಸವಣ್ಣನಿಂದ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದ್ದಾರೆ, ವೀರಶೈವ ಲಿಂಗಾಯತವು ಕರ್ನಾಟಕದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಸುಮಾರು 17% ರಷ್ಟಿದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ”
● ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆ:- ಜಾತಿ ಬೇಧವಿಲ್ಲದೆ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಮನುಷ್ಯನೂ ಸಮಾನ ಎಂದು ಬಸವ ಬೋಧಿಸಿದ್ದು, ಎಲ್ಲ ರೀತಿಯ ದುಡಿಮೆಯೂ ಅಷ್ಟೇ ಮುಖ್ಯ. ಬಸವ ಮತ್ತು ಶರಣ ಸಮುದಾಯದ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ನಿಜವಾದ ಸಂತ ಮತ್ತು ಶೈವ ಭಕ್ತನನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವ ನಡವಳಿಕೆಯೇ ಜನ್ಮವಲ್ಲ ಎಂದು ಮೈಕೆಲ್ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಶರಣರು ಯಾರೇ ಆಗಲಿ, ಅವರು ಅಥವಾ ಅವಳು ಯಾವುದೇ ಉದ್ಯೋಗದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರೂ, ಶಿವಭಕ್ತರ ದೊಡ್ಡ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಮತಾಂತರಗೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಮರುಜನ್ಮ ಪಡೆಯಲು ಮತ್ತು ನಂತರ ಅವರು ಬಯಸಿದ ಯಾವುದೇ ಉದ್ಯೋಗವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸ್ವಾಗತಿಸುತ್ತಾರೆ. ಬಸವ ಅಹಿಂಸೆಯನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಮಾನವ ಅಥವಾ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಎಲ್ಲಾ ರೀತಿಯ ತ್ಯಾಗಗಳನ್ನು ಕಟುವಾಗಿ ಖಂಡಿಸಿದರು.
● ಲಿಂಗಾಯತ ಧರ್ಮ:- ಇದು ಶೈವ ಧರ್ಮವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಹಿಂದೂ ಪಂಗಡವಾಗಿದೆ, ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ವೀರಶೈವರು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು, ಏಕೆಂದರೆ 12 ನೇ ಶತಮಾನದ ಈ ನಂಬಿಕೆಯ ಅನುಯಾಯಿಗಳನ್ನು ಲಿಂಗಾಯತರು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಲಿಂಗಾಯತವಾದವು ಇಷ್ಟಲಿಂಗ ಪೂಜೆಯ ವಿಶಿಷ್ಟ ಆಚರಣೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಅನುಯಾಯಿಗಳು ಶಿವನೊಂದಿಗೆ ನಿರಂತರ, ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುವ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಲಿಂಗವನ್ನು ಒಯ್ಯುತ್ತಾರೆ. ಲಿಂಗಾಯತ ಧರ್ಮದ ಒಂದು ಮೂಲಭೂತ ಲಕ್ಷಣವೆಂದರೆ ಜಾತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಅದರ ದೃಢವಾದ ವಿರೋಧ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮಾನತೆಯ ಪ್ರತಿಪಾದನೆ, ಆ ಕಾಲದ ಸಾಮಾಜಿಕ ನಿಯಮಗಳಿಗೆ ಸವಾಲಾಗಿದೆ. ಇದರ ತಾತ್ವಿಕ ತತ್ವಗಳು ಭಕ್ತಿ ಕಾವ್ಯದ ಒಂದು ರೂಪವಾದ ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾಗಿವೆ, ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಕಾಯಕ (ಕೆಲಸ) ಮತ್ತು ದಾಸೋಹ (ಸೇವೆ) ಯನ್ನು ಆರಾಧನೆಯ ರೂಪಗಳಾಗಿ ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತದೆ, ಶ್ರಮ ಮತ್ತು ಇತರರಿಗೆ ಸೇವೆಯ ಪವಿತ್ರತೆಯನ್ನು ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತದೆ. ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ, ಲಿಂಗಾಯತ ಧರ್ಮವು ವೇದಗಳು ಮತ್ತು ಪುರಾಣಗಳ ಧರ್ಮಗ್ರಂಥದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸುತ್ತದೆ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಪುನರ್ಜನ್ಮದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ, ದೈವಿಕತೆಯ ನೇರ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅನುಭವವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುತ್ತದೆ.
ಲಿಂಗಾಯತತ್ವವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹಿಂದೂ ಪಂಥವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅವರ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಅನೇಕ ಹಿಂದೂ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಆರಾಧನೆಯು ಇಷ್ಟಲಿಂಗದ ಪ್ರತಿಮಾರೂಪದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ದೇವರಾಗಿರುವ ಶಿವನ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದೆ, ಲಿಂಗಾಯತ ಧರ್ಮವು ಅರ್ಹವಾದ ಏಕತಾವಾದವನ್ನು ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತದೆ, 11-12 ನೇ ಶತಮಾನದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತೀಯ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ರಾಮಾನುಜರಂತಹ ತಾತ್ವಿಕ ಅಡಿಪಾಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಮಕಾಲೀನ ಲಿಂಗಾಯತ ಧರ್ಮವು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯಾಗಿದೆ, ಲಿಂಗಾಯತರು ತಮ್ಮ ಪಂಗಡದ ಪ್ರಮುಖ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮುಖಂಡರ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವಗಳನ್ನು (ಜಯಂತಿ) ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ, ಹಾಗೆಯೇ ಶಿವರಾತ್ರಿ ಮತ್ತು ಗಣೇಶ ಚತುರ್ಥಿಯಂತಹ ಹಿಂದೂ ಹಬ್ಬಗಳನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ, ಲಿಂಗಾಯತ ಧರ್ಮವು ತನ್ನದೇ ಆದ ಯಾತ್ರಾ ಸ್ಥಳಗಳು, ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಶಿವನನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇಂದು ಲಿಂಗಾಯತರು, ಶೈವ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಅನುಯಾಯಿಗಳು, ನಾಥರು , ಪಾಶುಪತರು , ಕಾಪಾಲಿಕರು ಮತ್ತು ಇತರರು ಶೈವ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ.
● ಸ್ಮಾರಕಗಳು ಮತ್ತು ಗುರುತಿಸುವಿಕೆ:-
1) ಅಂದಿನ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಅಬ್ದುಲ್ ಕಲಾಂ ಅವರು 28 ಏಪ್ರಿಲ್ 2003 ರಂದು ಭಾರತದ ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಬಸವೇಶ್ವರರ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಉದ್ಘಾಟಿಸಿದರು.
2) ಬಸವೇಶ್ವರರ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ಅವರ ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ನಾಣ್ಯವನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿದ ಮೊದಲ ಕನ್ನಡಿಗ. ಭಾರತದ ಮಾಜಿ ಪ್ರಧಾನಿ ಡಾ.ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲು ಕರ್ನಾಟಕದ ರಾಜಧಾನಿ ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದರು.
3) 14 ನವೆಂಬರ್ 2015 ರಂದು ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರು ಲಂಡನ್‌ನ ಲ್ಯಾಂಬೆತ್‌ನಲ್ಲಿ ಥೇಮ್ಸ್ ನದಿಯ ದಂಡೆಯ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಬಸವೇಶ್ವರ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಉದ್ಘಾಟಿಸಿದರು.
4) ಬಸವ ಧರ್ಮ ಪೀಠವು ಬಸವಕಲ್ಯಾಣದಲ್ಲಿ 108 ಅಡಿ (33 ಮೀ) ಎತ್ತರದ ಬಸವನ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದೆ.
● ಅಂಚೆ ಚೀಟಿ ಮತ್ತು ನಾಣ್ಯ:-
1) 11ನೇ ಮೇ 1967 ರಂದು ಗುರು ಬಸವಣ್ಣವರ 800 ನೇಯ ಲಿಂಗೈಕ್ಯ ದಿನಾಚರಣೆ ನಿಮಿತ್ತ ಭಾರತ ಸರಕಾರದ ಅಂಚೆ ಇಲಾಖೆಯು 15 ಪೈಸೆ ಮುಖ ಬೆಲೆಯುಳ್ಳ ಅಂಚೆ ಚೀಟಿಯನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿತು.
2) 1997 ರಲ್ಲಿ 2 ರೂಪಾಯಿ ಮುಖ ಬೆಲೆಯುಳ್ಳ ಅಂಚೆ ಚೀಟಿಯನ್ನು ಅಂಚೆ ಇಲಾಖೆಯು ಮತ್ತೆ ಮುದ್ರಿಸಿತು.
3) ಗುರು ಬಸವಣ್ಣವರ ಭಾವಚಿತ್ರವುಳ್ಳ 5 ರೂಪಾಯಿ ಮತ್ತು 100 ರೂಪಾಯಿ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಡಾ. ಮನಮೋಹನ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದರು.
4) ಬಸವಣ್ಣನವರು ನಾಣ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಕಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟವರಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಕನ್ನಡಿಗರಾಗಿದ್ದಾರೆ.
5) ಗುರು ಬಸವಣ್ಣವರ ಅಶ್ವಾರೂಢ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿರುವ ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟ್ ನಲ್ಲಿ 28 ನೇ ಎಪ್ರಿಲ್ 2003 ರಲ್ಲಿ ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಲಾಯತು.
ಹೀಗೆ ಕಾಯಕವೇ ಕೈಲಾಸವೆಂದು ಸಾರಿದ ವಿಶ್ವ ಗುರು ಬಸವಣ್ಣನವರು 12 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲೇ ಅನುಭವ ಮಂಟಪದ ಮೂಲಕ ಸಂಸತ್ತಿನ ಕಲ್ಪನೆ ಮೂಡಿಸಿ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಪಿಡುಗುಗಳನ್ನು ಹೊಡೆದೊಡಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟರು, ಇವರ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ವಚನಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿವೆ, ಇಂತಹ ಸಂದೇಶ ಮತ್ತು ನೀತಿ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ನಾವು ನೀವೆಲ್ಲ ಉಳಿಸಿ ಬೆಳೆಸಬೇಕಾಗಿದೆ, ಜೊತೆಜೊತೆಗೆ ಅನುಸರಣೆ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿದೆ….
ಸಂಗ್ರಹ:- ಎನ್.ಎನ್.ಕಬ್ಬೂರ
ಶಿಕ್ಷಕರು, ತಾ-ಸವದತ್ತಿ ಜಿ-ಬೆಳಗಾವಿ
ಮೊಬೈಲ್-9740043452
mutturaj.kabbur@gmail.com